“Het is belangrijk dat elke docent aandacht heeft voor burgerschap”

Lars: “We zijn zo’n zes jaar geleden gestart met het concreet vormgeven van ons burgerschapsonderwijs. Door de aangepaste wet worden scholen nu meer verplicht hier structureel aandacht aan te geven. Tegelijkertijd zijn de kerndoelen voor de onderbouw en eindtermen voor de bovenbouw nog niet vastgesteld; dat is wel verwarrend. Elke school pakt het daardoor anders aan.” Op het Ichthus Lyceum bestaat al jaren de talentstroom Internationalisering, waar wereldburgerschap centraal staat. Er wordt gewerkt met eigen lesmateriaal waarbij kennis en ervaring hand in hand gaan. Lars: “We vinden het belangrijk dat de leerlingen niet alleen een boek doorwerken, maar dat ze ook de theorie ervaren en een bepaalde houding ontwikkelen. Wij leggen niet op wat een ‘goede’ burger is, maar willen wel dat leerlingen een weloverwogen en kritische mening kunnen vormen.”

In gesprek met buurtbewoners

Om dit te bewerkstelligen wordt er vier keer per jaar een burgerschapsdag georganiseerd rond een bepaald thema. Britt: “Zo bezoeken we verschillende wijken in Amsterdam en Den Haag, waar leerlingen met buurtbewoners in gesprek gaan over veiligheid en stemgedrag. Voelen ze zich veilig in hun wijk? En waarom stemmen ze wel of niet?” Lars: “De meeste leerlingen vinden het heel spannend om mensen op straat aan te spreken. Ze moeten echt even een drempel over. Maar uiteindelijk durven ze steeds meer; dat is mooi om te zien.” Om meer feeling met de politiek te krijgen, staat er ook een bezoek aan het gemeentehuis van Velsen op het programma. Britt: “De leerlingen moeten op basis van de meest recente verkiezingsuitslag samen een coalitie proberen te vormen. Ze ontdekken op deze manier dat het gaat om geven en nemen, en dat je als kleinere partij ook invloed hebt. Vervolgens vindt er een echt debat plaats in de raadszaal”. Lars vult aan: “Omdat het een simulatiespel is, gaan de leerlingen helemaal op in hun rol. Soms zijn ze in de pauze nog steeds fanatiek aan het onderhandelen. Op deze burgerschapsdag gaat het daarnaast om een stukje empowering. We laten de leerlingen zien dat ze als jongere invloed kunnen hebben op de politiek. Dat je langs kunt gaan bij de raad of een gemeenteraadslid kunt mailen.”

Uit hun bubbel

Aan het thema pluriforme samenleving heeft het Ichthus Lyceum ook een burgerschapsdag gekoppeld. Lars: “De leerlingen kijken samen met iemand die ze niet kennen een documentaire over diversiteit en wisselen ervaringen uit. Dit leidt tot veel inzicht en reflectie.” Britt onderstreept dat: “Een van onze leerlingen ging bijvoorbeeld in gesprek met iemand met een migratie-achtergrond. Die vertelde dat hij altijd het bonnetje meeneemt in een winkel, omdat hij er rekening mee houdt dat hij gecontroleerd kan worden. Daar had de betreffende leerling nog nooit over nagedacht. Dat dit soort gesprekken tot stand komen, is echt top. Dat bereik je niet met een lesboek in de klas.” De leerlingen zijn enthousiast over de burgerschapsdagen. Britt: “Wat ze vorige week in een boek hebben gelezen, doen ze even later in de praktijk. Het mooie is dat ze echt uit hun bubbel moeten komen. Sommige leerlingen komen normaal niet verder dan hun directe omgeving en gaan nu ineens in de Bijlmer op pad. Er gaat een wereld voor ze open!”

Schoolbreed gedragen

Naast de burgerschapsdagen wordt burgerschap binnen de reguliere vakken ondergebracht. Britt: “Het is belangrijk dat elke docent er aandacht voor heeft. Natuurlijk moet het wel passen bij de materie; een scheikundeleraar moet niet opeens de democratie gaan uitleggen en zich vooral bezighouden met waar hij of zij voor warmloopt. Omdat niet alles binnen het curriculum past, willen we vanaf volgend schooljaar werken met themadagen, gebaseerd op de hoofddomeinen van de nieuwe kerndoelen burgerschap die eind van dit jaar komen. Zo krijgen docenten de ruimte om ergens dieper op in te gaan. Daarnaast willen we dat in elke klassenlaag twee keer per jaar de kerndoelen en eindtermen langskomen, waarbij we dan met elkaar kijken bij welk vak dit het beste past of al gedaan wordt.” Hoewel het soms nog zoeken is, wordt het burgerschapsonderwijs op het Ichthus Lyceum schoolbreed gedragen door het team en gaan docenten – in tegenstelling tot wat soms gedacht wordt – het voeren van gesprekken over controversiële onderwerpen niet uit de weg. Lars: “Het gaat om een stukje pedagogische aandacht: jongeren de tools geven om zich te ontwikkelen in de samenleving. Daar draagt elke docent graag aan bij.” Britt sluit af: “Wij hopen onze leerlingen de kennis, de ervaring en het zelfvertrouwen te geven om het verschil te kunnen maken in de maatschappij.”